يېقىنقى زامان ئۇيغۇر تارىخىدىكى ئۆلىمالاردىن

K*~{M+lU7  
uo"<}>iJ  
yE:y[k0E  
L!}!k N:?  
M':-f3aT%  
, $7-SN  
"wcaJ;Os  
                                             يېقىنقى زامان ئۇيغۇر تارىخىدىكى ئۆلىمالاردىن _XZGj:V  
                                     15. شەيخۇل ئىسلام ئوبۇلقاسىم ئابدۇقادىر كاشغەرى kV'zAFv  
Ao K9=F}  
\K$\-]N+  
@76}d  
9PB%v.t5y  
7$*E0  
vu(5s  
شەيخ ئوبۇلقاسىم ئابدۇقادىر قەشقەر شەھرىگە 13 كىلومىترى يىراقلىققا جايلاشقان بەشكىرەم(بەش باغ دىگەن مەنىدە) يىزىسىدا قول ئىلكىدە نۇرغۇنلىغان تىرىلغۇيەر ۋە مىۋىلىك باغلىرى بار بىر باي ئائىلىنىڭ ئىگىسى ئىدى. bF _]j
/  
_hY6NMw  
بۇ ئائىلە ئۆزىنىڭ مىھماندوسلىقى، سيخىلىقى، يىتىم –يىسىر، ،غىرىب-مىسكىنلەرنىڭ بىشىنى سىلاپ، ئۇلارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئىلىش بىلەن  شۇ يۇرۇتتا ناھايىتى مەشھۇر ئىدى. c/Pql!h+  
EjfQF C  
شەيىخ ئوبۇلقاسىم ياش ۋاقتىدىن تارتىپلا ئىلىمگە ئىشتىياق باغلاپ، دەسلەپتە يىزىسىدىكى مەسچىتتە ئوقۇغان، كىيىن ئۆز زامانىسىدىكى بەزى ئىلىم ئەھلىلىرىدە ئوقۇپ، ئوقۇشىنىڭ ئاخىرقى باسقۇچىنى قەشقەر شەھرىگە كۆچۈپ بىرىپ ، شۇ يەردە تاماملاپ، قەشقەرنىڭ ئەخلاق-پەزىلەتلىك ئۆلىمالىرىنىڭ بىرى بولۇپ قالغان. .>W [  
,$`}Rf<  
شەيخ ئوبۇلقاسىم ھىجىرىيەنىڭ 1272-يىلى بەشكىرەم يىزىسىدا دىھقانچىلىق بىلەن شۇغۇللىنىدىغان قول ئىلكىدە بار باي ئائىلىدە دۇنياغا كەلگەن. \PS]c9@,rc  
+pYgh8w@  
ھىجىريە 14-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا شەيخ ئوبۇلقاسىم ئىلمى قۇۋەت ۋە تەقۋادارلىقتا قەشقەردىكى ئۆلىما-ئۇستازلارنىڭ ئالدى بولۇپ قالغان. ((gI OTV  
i6yA>#^  
ئۇنىڭ قەشقەردىكى ھويلىسى دائىم ئىلمى مۇتالىئە، زىكرى-سۆھبەتلەر بىلەن ئاۋاتلىشىپ تۇراتتى. &en2t=a  
Xc[ym  
ئۇ ھىجرىيە1305-يىلى ئوقۇشنى تاماملىغاندىن كىيىن دەسلەپتە مۇدەررىسلىككە، ئاندىن قەشقەردىكى چوڭ بىر مەسچىتكە ئىمام-خەتىبلىككە تەيىنلەنگەن. NrS+N;i  
O
Gcdv{,P  
ئۇزۇن ئۆتمەي، يەنى ھىجىريە 1310-يىلى قازىلىققا تەيىنلىنىپ، 20 يىل قازىلىق ۋەزىپىسىنى جىدەل-ماجراسىز ئۆتىگەن. m?wQk:Y1  
!84Lvg0&  
1317-يىلى مەھكىمە شەرئىنىڭ نائىب رەئىسلىكىگە، 1320-يىلى قەشقەردىكى سەككىز تارماق مەھكىمە قاراشلىق باش مەھكىمىنىڭ رەئىسلىكىگە تەيىنلەنگەن. Sm[#L`eqW  
I]n X6=j5  
بۇ باش مەھكىمىدە بىر مەھكىمە شەرئى ۋە 47 يىزا-بازارنىڭ شەرئى قازىلىرى بار ئىدى. بۇ قازىلار ھەپتىدە بىركۈن يەرلىك مەھكىمىدە ئەرىز-شىكايەت ئاڭلاپ ھەل قىلاتتى. بۇ ھال كۆپىنچە پەيشەنبە كۈنى كەچتىن ئەتىسى جۈمە نامىزىغىچە داۋام قىلاتتى. @F8NN\  
{8mJ<b>VA  
شەيىخ ئوبۇلقاسىم شەرىئەت ئەھكاملىرىنى مۇتالىئە قىلىشقا ھىرىسمەن كىشى بولۇپ، ئىمام ئەبۇ ھەنىيفىنىڭ شاگىرتى ئىمام ئەبۇ يۈسۈپنىڭ پەتىۋالىرىنى يادىلايتى. ھەردائىم تالىبلارنى ئوقۇتۇش بىلەن شۇغۇللىناتى. w}6~t\9D  

w*"Ii%iA<  
ئىلىم ئەھلىلىرنى، بولۇپمۇ باشقا يۇرتتىن ئىلىم ئوقۇش ئۈچۈن كەلگەن تالىبلارغا ئالاھىدە كۆڭۈل بۆلۈپ، ئۇلارنىڭ ياتاق، تاماقلىرىنى ئورۇنلاشتۇرۇپ قولىدىن كىلىشچە يارىدەم قىلاتتى. ئۇلارنى پات –پات مىھمان قىلىپ تۇراتتى. /Q W^v;^  
l9/}fMi  
شەيخ ئوبۇلقاسىم ھەدىس، تەپسىر، ئۇسۇل، مىراس، فىھقى، ماتىماتىكا، ئەرەب تىبابىتىنى ئۈگەنگەندىن سىرىت ، ھىجىرىيە 13-ئەسىرنىڭ ئاخىرلىرىدا ئىراندىن قەشقەرگە كىلىپ ئولتىراقلىشىپ، قەشقەردىكى ھەرقايسى مەدرىسلەردە مۇدەررىسلىك قىلغان شەيخ زاھىد ئەردىلانىدىن ھۆسنىخەت يىزىشنى ئۆگەنگەن. ئۇ ئۆز دەۋرىدە نۇرغۇنلىغان ھۆسنىخەتلەرنى يازغان. Q(x=;wf5r  
bi-Am/9  
ھىجىرىيە 1336-يىلى شەيخ ئوبۇلقاسىم قەشقەرگە شەيخۇل ئىسلام بولۇپ تەيىنلەنگەن ۋە 1346-يىلى ۋاپات بولغۇچە شۇ ۋەزىپىنى ئۆتىگەن. OWz{WV.  

#2\M(5d  
ۋاپات بولغاندىن كىيىن قەشقەرگە دەپنە قىلىنغان. S&=@Hj-  
rv)Eg
53Q  
ئۇنىڭ بىرقانچە ھۆرمەتكە سازاۋەر پەرزەنتىلىرى بولغان بولۇپ، ئۇلار ئاتىسىدىن ئىلىم تەھسىل قىلغان. ئۇلار شۇ دەۋىردىكى كۆزگە كۆرۈنگەن ئۆلىما- ئەدىبلەر ھىسابلىناتتى. 3bLOT#t  
MP@}G$O  
ئۇلاردىن شەيخ ئابدۇقادىر مەخدۇم ھىجىرىيە 1402-يىلى ۋاپات بولغان. Grw[h  
\\Zsxya1  
يەنە زىيائۇدىن مەخدۇم  كىيىنكى دەۋىرلەردە سەئۇدى ئەرەبىستانغا كىلىپ ئۇرۇنلىشىپ، تائىف شەھرىدە ياشىغان. بۇ كىشىنىڭ يىشى 80 دىن ئاشقان بولسىمۇ يەنىلا ئۆزىنىڭ ئىلمى ئىشلىرى ، دادىسىدىن ئۈگەنگەن تىبابات كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىپ، تىتىك، روھلۇق ياشىغان. ئۇ تىخى دادىسىدىن خەتتاتلىقنىمۇ ئۈگەنگەن. بۇكىشى ھىجىريە 1409-يىلى مۇھەررەم ئىيدا  تائىفتا ۋاپات بولۇپ، ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ قەبرىسنىڭ يىنىغا دەپنە قىلىنغان. x5#Kk.  
t~]'{[F  
ئۈچۈنجى ئوغلى شەيخ بۇرھانىدىن مەخدۇم، بۇ كىشى ياشلىقىدىن تارتىپ تەقۋادار، ئىلىملىك، ئەخلاق-پەزىلەتلىك بولۇپ، باشقىلارنىڭ ھۆرمىتىگە سازاۋەر بولۇپ ياشىغان. بىز بۇ كىشىنىڭ قاچان ۋاپات بولغىننى بىلمەيمىز، لىكىن ۋاپات بولغاندىن كىيىن قەشقەرگە دەپنە قىلىنغان. $^e_4]k  
.ezko\nU  
cy8r}wD  
/lHs]) ,  
                                                          ئاللاھ بۇلارغا رەھمەت قىلغاي! ئامىن. 2*-qEUl1  

)DW".c  
Q\^BOdX^`  
Y}\3PaUa  
                                  (مۇھەممەد قاسىم ھاجىمنىڭ ئەرەبچە "ئەلئىئلام" دېگەن كىتابىدىن تەرجىمە قىلغۇچى: ھەمزەم) >G0ihhVt  
!$-QWKD4  
                                                           ئاناتۇپراق مۇنبىرىگە يوللىغۇچى ئابدۇللاھ AUU(fy#<  
|L)qH"Eo  
lb)i0`AN+  
Pv$O=N6-  

ئاللاھ بۇلارغا رەھمەت قىلغاي،ۋەياتقان يىرى، جەننەت بۇلغاي. ئامىن ،ئاللاھ بىز قەۋىمنى مۇشۇنداق.يىتىم –يىسىر، ،غىرىب-مىسكىنلەرنىڭ بىشىنى سىلايدىغان،ئۇلارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئىلىشنى ،شەرەپ دەپ بىلدىغان فەزىلەتلىك .بىلىمى چوڭقۇر  .ئالىملاردىن  ئايرىمىسۇن ،ئامىن ؛