بارگاھى ئالىيغا يىغىلغان ئىسمائىلخاننىڭ بارلىق سەركەردىلىرى غەلبە تەنتەنىسىگە چۆمگەنىدى.
ـــ ئەمىر مىرزا باباقبەگ جانابلىرىنىڭ بۇ تەدبىرى ھەقىقەتەن قالتىس ئۈنۈم بەردى.
ـــ شۇنى دېسىلە، خېلى جەڭلەرنى كۆرگەنمەن. لېكىن، بۈگۈنكىدەك ئاز لەشكەر بىلەن كۆپ لەشكەرنى ۋەسىۋەسىگە سېلىپ غەلبە قىلغاننى كۆرمەپتىكەنمەن.
ـــ تەدبىر پۇختا بولسا، لەشكەرنىڭ ئاز - كۆپلۈكىدىن ئانچە ۋايىم يىمىگۈلۈك ئىكەن.
ـــ مىرزا باباقبەگ جانابلىرىنى مەرھۇم ئەمىرى كەبىر ھىندىقۇش مىرزا جانابلىرى بىلەن بىر قانچە قېتىم جەڭبازلىق ماھارىتىدە بەسلىشىپ بېقىپتىكەن، دەپ ئاڭلىۋېدىم، ھەر ئىككىلىرى بىر - بىرىنى يېڭەلمەپتىكەنلا ...
ـــ مەرھۇم ھىندىقۇش مىرزا خانلىقىمىزنىڭ ئەڭ بۈيۈك سەركەردىسى ئىدى، - دېدى مىرزا باباقبەگ ھەسرەتلىك تىنىپ، - ئول مۆھتەرەم ئۇستاز بىلەن بىر نەچچە قېتىم سىنىشىپ باققىنىم راست، ئەمما بۇ خېلى بۇرۇنقى ئىشلار. يىلىكىمىز تازا توشقان قىران مەزگىللىرىمىز ئىدى. ھىندىقۇش مىرزا يالغۇز لەشكىرىي تەدبىردە ئەمەس، ئەخلاق - پەزىلەتتىمۇ كامالەتكە يەتكەن كەڭ قورساق، ئەپۇچان ئادەم ئىدى. شەمشەربازلىق، نەيزەبازلىقتا مەن ھەرگىزمۇ ئۇنىڭ تەڭتۇشى ئەمەس ئىدىم.
ـــ ئەمىسە تەڭلىشىپ قاپتىكەنلىغۇ، ئۇستاز، ــ ئالدىراپ سورىدى بۇ ئىشقا تولىمۇ قىززىققان مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم.
ـــ بۇ ئىش مەرھۇم ھىندىقۇش مىرزا بىلەن ئىككىمىزنىڭلا ئوتتۇرىسىدىكى سىر.
ئېيتىپ بەرسىلە، ئۇستاز، بىزمۇ بىلىپ باقايلى،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم ئالدىراپ.
ماقۇل ئېيتىپ بېرەي،-دېدى مىزا باباقبەگ كۈلۈپ،-ئاشۇ بىر قېتىملىق بەسلىشىشتە ھىندىقۇش مىرزا ئەتراپىمىزدا تاماشا كۆرۈپ تۇرغان سەركەردىلەر ۋە مىڭلىغان لەشكەرلەرنىڭ ئالدىدا مېنىڭ يۈز-ئابرۇيۇمنى ئاياپ، ماھارىتىنى تولۇق كۆرسەتمەي ئېلىشىپ، ماھارەت سىنىشىشنى مەن بىلەن تەڭلەشكەن ھېسابتا ئاخىرلاشتۇرغانىدى.
-ھە، مۇنداق ئىش ئىكەن-دە،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم ئانچە قايىل بولماي،-بۇ ھىندىقۇش مىرزا تازا قىزىق ئادەم ئىكەن. بۇ دېگەن ئادەتتىكى بىر بەسلىشىش تۇرسا، شۇنىڭغىمۇ يۈز-خاتىرە قىلىش كېتەمدۇ ئەمدى.
-ھەممە ئادەم سىلىگە ئوخشاش يۈزسىز ئەمەس، مەلىكەم،-دېدى مىرزا باباقبەگ كۈلۈپ،-ئەينى يىلى سىلى ئوقيا ئېتىش، شاھمات ئويناشتا سۇلتان ئابدۇللاخان ئالىيلىرىغىمۇ يۈز-خاتىر قىلمىغان.
-ھە، شۇنداق،-دېدى مەلىكە كۈلۈپ،-شۇ چاغدا خان ئاتام يېڭىلىپ قىلىپمۇ يۈز-ئابرويى چۈشۈپ كەتمىدىغۇ، ئەينا.
-ئۇ دېگەن خان ئالىيلىرى-دە،-دېدى مىرزا باباقبەگ،-خان ئالىيلىرى يەڭسە-يېڭىلسە بەرىبىر، يەنە تەخىتتە ئولتۇرۇپ، پەرمان-يارلىق چۈشۈرۈۋېرىدۇ. ئۇنىڭ ئىجراسىنى بىز ئەمىرلەر بېجىرىمىز، ئەمما ئاشۇنداق ئاددىي بىر سىنىشىشنىڭ بىزدەك ئادەتتىكىدەك ئەمىرلەرگە بېرىدىغان تەسىرى باشقىچە بولىدۇ، ئەينى يىلى ھىندىقۇش مىرزىنىڭ يۈز-خاتىرە قىلىشى بىلەن بولغان سىنىشىشتا، سەركەردە-لەشكەرلەرگە تەڭلىشىپ قالغاندەك تۇيغۇ بېرىۋىدۇق، شۇ كۈندىن باشلاپ، سەركەرسە-لەشكەرلەر مېنىمۇ خۇددى بۈيۈك ئەمىر ھىندىقۇش مىرزىنى كۆرگەندەك كۆرۈپ، ھۆرمەتلەيدىغان، ھەر قانداق بۇيرۇقۇمغا سۆزسىز ئىتائەت قىلىدىغان بولدى، ھىندىقۇش مىرزىمۇ تىنچ ۋاقىتلاردا لەشكىرىي ئىشلارنى ماڭا تاشلاپ بېرىپ، ئۆزى خاتىرجەم ئارام ئالاتتى.

-سەركەردە، لەشكەرلەر ئالدىدىكى يۈز-ئابرۇيلىرىنى ھىندىقۇش مىرزا تىكلەپ قويۇپتىكەن-دە.
-شۇنداق، مەلىكەم، بۇنداق شەرەپكە ئېرىشكەن يالغۇز مەنلا ئەمەس، مەرھۇم چۆبىك مىرزا قاتارلىق بىر قانچە سەركەردىلەرمۇ ھىندىقۇش مىرزا بىلەن جەڭبازلىق ماھارىتىدە سىنىشىپ تەڭلىشىپ قالغان ئىدى.
ھە، ئۇلارغىمۇ ھىندىقۇش مىرزا يۈز-خاتىرە قىلىپ، يېڭىۋالماي تەڭلىشىپ يۈز-ئابرۇيىنى كۆتۈرۈپ قويۇپتىكەن-دە.
-ھىندىقۇش مىرزىنى جەڭبازلىق ماھارىتى ۋە لەشكىرىي تەدبىردە يېگانە ئىستېدات ئىگىسى دېيىشكە بولاتتى. ئۇ كىشى قورسىقىدىكى ئىلىم-ماھارىتىنى بىزدىن ئايىغان ئەمەس. شۇ سەۋەبتىن مەنمۇ ئانچە-مۇنچە جەڭ تەدبىرلىرىنى تۈزۈشنى بىلىمەن. ھىندىقۇش مىرزا بىر كىمنىڭ ماھارىتىگە ئانچە ئالدىراپ قايىل بولمايتتى. ئەمما، مەلىكەمنىڭ ئوقيا ئېتىش ماھارىتىگە قايىل بولۇپ، بىر قانچە قېتىم ماختاپ بەرگەن.
-شۇنداق گەپمۇ بارمىتى تېخى،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم ئۆزىنى ئۇ بۈيۈك سەركەردىنىڭ ماختىغىنىنى ئاڭلاپ.
-شۇنداق، مەلىكەم. ئەينى يىلى شاھزادە يولۋاسخانغا جازا يۈرۈشى قىلغاندا قىزىلنىڭ ئۇ تەرىپىدىكى جەڭدىن خان يارلىقى بويىچە سىلىنى ئېلىپ قايتىپ كەلگەندىن كېيىن، سىلىنىڭ جەڭدە ساتقۇن مىرزا يۈسۈپبەگنى ئۆلتۈرۈپ كۆرسەتكەن باھادىرلىقلىرىنى سۆزلەپ كېلىپ: «ئەگر ياش ۋاقتىمدىكىدەك كۆزلىرىم ئۆتكۈر بولغان بولسا، مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم بىلەن مەرگەنلىكتە سىنىشىپ باققان بولاتتىم. ھەيتاڭەي، شۇ چاغدىمۇ بۇ مەرگەن مەلىكىدىن يېڭىلىپ قالار بولغىيتتىم. چىنىگەن نەرسىسىگە تەگكۈزمەي قويمايدىكەن ئەمەسمۇ بۇ مەلىكە» دېگەنىدى.بولۇپمۇ سىلىنىڭ ئۇچقاندەك چېپىپ كېتىپ بارغان قارا تۇلپارنىڭ ئۈستىدە ئولتۇرۇپ، شاققىدە كەينىلىرىگە بۇرۇلۇپلا ئوقيا ئېتىپ، قوغلاپ كېلىۋاتقان مىرزا يۈسۈپبەگنىڭ كۆزىنى قۇيۇۋەتكەن ماھارەتلىرىگە بەكمۇ قايىل بولغانىكەن،-مىرزا باباقبەگ ئەتراپىدىكى سەركەردىلەرگە قاراپ تۇرۇپ گېپىنى داۋاملاشتۇردى،-مەرھۇم ھىندىقۇش مىرزا: «چېپىپ كېتىپ بارغان ئات ئۈستىدە كەينىگە قايرىلىپ ئوقيا ئېتىش ئەجدادلىرىمىزنىڭ ئەڭ بۇرۇنقى جەڭبازلىق ماھارەتلىرىدىن بىرى. بۇنداق ماھارەتنى خېلى مەنمەن دېگەن سەركەردىلەرمۇ ۋايىغا يەتكۈزۈپ كۆرسىتەلمەيدۇ. كەينىگە قايرىلىپ ئوقيانى ئاتتى دېگەندىمۇ، چىنىگەن نەرسىگە دەل تەگكۈزەلىشى ناتايىن. مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم بۇ ماھارەتتە ھەقىقەتەن كامالەتكە يېتىپتۇ» دەپ سىلىنى ماختىغانىدى، مەلىكەم.
مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنىڭ بۇ تەرىپنى ئاڭلاپ ئاقسۇ قوشۇنىنىڭ سەركەردىلىرى مەلىكىگە تېخىمۇ بەك قايىل بولۇشتى.
-راست، مەلىكە مۆھتەرەم خېنىمنىڭ ئوقيا ئېتىش ماھارىتى ھەقىقەتەن قالتىس ئىكەن. بىسمىللا دېمەستىن ياۋ سەركەردىسىنىڭ بىر كۆزىنى يا ئوقى بىلەن قۇيۇۋەتتە ئەمەسمۇ.
-شۇنداق، مەلىكەمنىڭ بۇ ماھارىتى بىلەن لەشكەرلىرىمىزنىڭ جاسارىتى نەچچە ھەسسە كۈچىيىپ كەتتى. بۈگۈنكى جەڭنىڭ غەلىبىسىدە مەلىكەمنىڭمۇ بىر ئۈلۈش تۆھپىسى بار.
-بۈگۈنكى جەڭدە نۇسرەت قازىنىشىمىزدا بارلىق سەركەردە-لەشكەرلەرنىڭ تۆھپىسى بار،-دەپ سۆز ئالدى باياتىن بېرى جىم ئولتۇرغان شاھزادە ئىسمائىلخان،-ئەمما، مىرزا باباقبەگ جانابلىرىنىڭ كۆرسەتكەن تۆھپىسى ئالاھىدە بولدى. جەڭدە غەلىبە قىلىشىمىزدا دانا تەدبىر كۆرسىتىپلا قالماي، تېخى ياۋ قوشۇنى ئارىسىدىن بەش مىڭدىن ئارتۇق خىللانغان ئاتلىق لەشكەرنى ئەل قىلدۇرۇپ، قوشۇنىمىزنىڭ كۈچىنى زورايتتى. كۆڭلۈمدىكى گەپنى قىلسام، مىرزا باباقبەگ جانابلىرىغا ئاقسۇغا كەلگەن ھامان لايىقىدا بىرەر مەنسەپ-مەرتىۋە ھەدىيە قىلىش ئويۇم بار ئىدى. ئەمما، باشقا سەركەردىلەرنىڭ قايىل بولماسلىقىدىن ئەنسىرەپ، بۇ ئويۇمدىن ۋاقتىنچە ۋاز كەچكەنىدىم. مانا بۈگۈن ئەمىر جانابلىرى ئۆزىنىڭ يېگانە ئىستېداتى بىلەن ئەجىر-تۆھپە كۆرسىتىپ بارلىق سەركەردە-سەرۋازلارنى قايىل قىلدى. شۇڭا، قوشۇنىمىزنىڭ ئەمىرۇل-ئۈمەرالىقىغا تەيىنلىدىم.
ئىسمائىلخاننىڭ ئازاكى پەرمانى ئاخىرلىشىشى بىلەن بارلىق سەركەردىلەر «مۇبارەك بولسۇن» دېيىشىپ مىرزا باباقبەگنى قۇتلۇقلاشتى.
-ماڭىچۇ، ماڭىمۇ بىرەر مەنسەپ-مەرتىۋە ئىنئام قىلسىلا، خان ئاتا،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم كۈلۈپ، ئەركىلەپ،-مېنىڭ بۈگۈنكى جەڭدە كۆرسەتكەن تۆھپەمنى كىچىك كۆرۈپ قاللىمۇيا.
-چاقچاق قىلماڭ، مەلىكەم،-دېدى ئىسمائىلخان كۈلۈپ،-سىز دېگەن بىر قىز بالا تۇرسىڭىز.
-قىز بالا بولسا نېمە بولۇپتۇ،-دېدى مەلىكە بىر ئاز رەنجىپ،-سىلى مېنى داۋاملىق قىز بالا دەپ كۆزلىرىگە ئىلمايلا. مىرزا باباقبەگ ئۇستاز بىلەن شىرئەلى باھادىر ئارىغا چۈشمىگەن بولسا، تاس قالاتتىلە مېنمى مۇشۇ جەڭگىمۇ ئەكەلمەي ئاقسۇ قەلئەسىگە قاماپ قويغىلى.
مەلىكىنىڭ بۇ گېپىنى ئاڭلاپ سەركەردىلەرنىڭ ھەممىسى قاقاھلاپ كۈلۈپ كەتتى.
-ئۆز ۋاقتىدا سىزگە مەرھۇم ئاكام سۇلتان ئابدۇللاخانمۇ تەڭ كېلەلمەپتىكەن. نۇرغۇن ئىشلاردا رايىڭىزغا بېقىپتىكەن. ئۇلۇغ سەركەردە ھىندىقۇش مىرزىمۇ سىزنى گېپىگە كىرگۈزەلمەي تولا جوراپ ئاخىرى «غەلۋىخور مەلىكە» دەپ ئاتاپتىكەن،-دېدى ئىسمائىلخان مەلىكىگە قايىللىق نەزىرى بىلەن قاراپ،-ئاشۇ ئۇلۇغلار يول قويغان يەردە مەن يول قويمىسام ئۇلارنىڭ ئالدىدا ئاتىكاچىلىق قىلغان بولۇپ قالغۇدەكمەن. بولۇپتۇ، سىزگە رەسمىي سەركەردىلىك مەرتىۋىسىنى بەردىم. مائاش-تەمىناتىڭىز باشقا سەركەردىلەر بىلەن ئوخشاش بولىدۇ. ھازىرچە بەش يۈز نەپەر خاس نۆكىرىڭىز، بىر يېرىم مىڭ لەشكىرىڭىز بولىدۇ، ئەمما بىر شەرتىم بار، چوقۇم قوبۇل قىلىسىز.
-ھېلىغۇ بىر شەرت ئىكەن. ئون شەرت بولسىمۇ مەيلى. قېنى ئېيتسىلا، خان ئاتا،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم خوشاللىقتىن سەكرەپ.
-باشباشتاقلىق، ئۆز بېشىمچىلىق قىلمايسىز. ئىلگىرى سىزنى بىر مەلىكە دەپ قاراپ، باشباشتاقلىقىڭىزنى كەچۈرۈۋەتكەن، رايىڭىزغا باققانىدۇق. ھازىردىن باشلاپ سىزگە مەلىكە تەرىقىسىدە ئەمەس، رەسمىي سەركەردە تەرىقىسىدە مۇئامىلە قىلىنىدۇ. لەشكىرىي ئىشلاردا ئەمىرۇل-ئۈمەرنىڭ پەرمانىغا شەرتسىز بويسۇنىسىز. ئۆز بېشىمچىلىق قىلسىڭىز لەشكىرىي جاساققا تارتىلىسىز، ھەتتا كاللىڭىزدىن ئايرىلىپ قېلىشڭىز مۇمكىن.
-بولدى، بۇ شەرتكە مەن رازى. دېگەنلىرىنى بەجانىدىل ئورۇندايمەن،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم ۋەدە بېرىپ.
-كىچىككىنە بىر ئاجىزەگە سەركەردىلىك مەرتىۋىسى بېرىپ، لەشكىرىي ئىشلارغا ئارىلاشتۇرساق، قاملاشماسمىكىن، ئالىيلىرى،-دېدى نارازى بولغان مەخدۇمزادە خوجا ئابدۇللا ئىشان چىرايىنى پۈرۈشتۈرۈپ.
شۇ تاپتا ئىشان مەلىكىنىڭ جەڭبازلىق ماھارىتىگە ۋە سەركەردىلىك مەرتىۋىسىگە ھەسەت قىلىۋاتاتتى. چۈنكى، ئىشاننىڭ ئادەتتىكى لەشكەرچىلىكمۇ لەشكىرىي ماھارىتى يوق ئىدى. ئىلگىرى بىر قانچە قېتىملىق لەشكىرىي يۈرۈشلەرگە قاتناشقان بولسىمۇ، قىر-چاپ سادالىرى پەلەكنى قۇچقان، يىگىتلىك جاسارىتىنى سىنايدىغان، جەسەتلەر دۆۋىلىنىپ، قانلار ئېرىق بولۇپ ئېقىۋاتقان جەڭگاھقا بىر قېتىممۇ نەرە تارتىپ كىرىپ باقىمغانىدى. ئىسمائىلخان ئۇنىڭغا قول بېرىپ مۇرىت بولغىنى بىلەن، پىر بۈزرۈك دەپ ئالاھىدە ھۆرمىتىنى قىلغىنى بىلەن، تېخىچىلا ئۇنىڭغا رەسمىي يۇسۇندا بىرەر مەنسەپ-مەرتىۋە ئىنئام قىلمىغانىدى. شۇ تۇرقىدا ئۇ مۇنۇ مەلىكىچىلىكمۇ بولالمايۋاتاتتى.
-خاتىرجەم بولسىلا، ھەزرىتىم،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم مەنسىتمەسلىك نەرىزى بىلەن قاراپ،-مەن بۇ يىل ئون ئالتە ياشقا قەدەم قويدۇم. ئۆز ۋاقتىدا بابائى ئەجدادلىرىمىزدىن بۈيۈك پادىشاھ بابۇر مىرزا ئالىيلىرىمۇ يەتتە ياش چېغىدا جەڭگە قاتنىشىپ سەركەردە بولغانىكەن.
مەخدۇمزادە خوجا ئابدۇللا ئىشان ئىسلامى شەرىئەتتىن سۆز ئېچىپ گەپ قىلماقچى بولدىيۇ، لېكىن يەنە مۇنازىرىلەشسە مەلىكىگە گەپ تېپىپ بېرەلمەي يېڭىلىپ قېلىپ يۈز-ئابرۇيىنى تۆكۈۋېلىشتىن ئەنسىرەپ، ئاغزىنى ئۆمەللەپ-ئۆمەللەپ توختاپ قالدى. ئەمما نارازىلىقى چىرايىدىن مانا مەن دەپلا چىقىپ تۇراتتى.
-مۇبارەك بولسۇن، مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم،-دېدى ئەمىرۇل-ئۈمەرا مىرزا باباقبەگ مەلىكىنىڭ بېشىنى ئاتىلارچە مېھرى بىلەن سىلاپ،-سەئىدىيە خانلىقى تارىخىدا لەشكىرىي مەرتىۋىگە ئېرىشكەن تۇنجى ئايال سەركەردە بولدىڭىز.
باشقا سەركەردىلەرمۇ بىر ئېغىزدىن مەلىكىنى تەبرىكلەشتى.
-ئەمدى بارلىق سەركەردىلەر ئۆز قارارگاھىغا چىقىپ ئارام ئالغاي،-دېدى بىر ئاز چارچاپ قالغان ئىسمائىلخان.
-بۈگۈنكى غەلىبىمىزدىن مەغرۇرلىنىپ، بىخۇد تۇرساق بولماس،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم،-مېنىڭچە ھەر ئېھتىمالغا قارشى ھازىرلىق كۆرۈپ قويغىنىمىز تۈزۈك. بۈگۈن كېچە، ياۋ لەشكەرلىرى قارارگاھىمىزغا باسقىن قىلىشى مۇمكىن.
-ئۇل مۇرتەتلەر بايا بىزدىن يېڭىلگەن تۇرسا، كېچەدە قارارگاھىمىزنى باسقىن قىلىشقا پېتىنالماس،-دېدى خوجا ئابدۇللا ئىشان مەلىكىنىڭ سۆزىنىڭ شېخىغا ئۇرۇپ. ئۇ شۇ تاپتا ئۆزىنىڭمۇ تەدبىرلىك ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ قويۇشقا ئالدىراپ قالغانىدى.
-لەشكىرىي تەدبىرلەر خاتىرىلەنگەن جەڭنامىلەردە، نۇسرەت قازانغانلارنىڭ مەغرۇرلىنىپ بىخۇدلىشىدىغانلىقى، مەغلۇپ بولغانلار قايتىدىن تەييارلىق كۆرۈپ، بىخۇد تۇرغان غالىب قوشۇن قارارگاھىنى باسقىن قىلىپ، مەغلۇبىيىتىنى غەلىبىگە ئايلاندۇرىدىغانلىقى كۆپ خاتىرىلەنگەن،-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم ۋە ئەمىرۇل ئۆمەرا مىرزا باباقبەگكە قاراپ گېپىنى داۋاملاشتۇردى،-بىخۇد تۇرۇشقا بولمايدۇ، ئۇستاز. ھەر ئېھتىمالغا قارشى بىرەر تەدبىر تۈزۈپ قويغىنىمىز ياخشى.
-مەلىكەمنىڭ دېگەنلىرى دۇرۇس،-دېدى مىرزا باباقبەگ قايىللىق بىلەن بېشىنى لىڭىشتىپ،-يولۋاسخان كۆپ جەڭ كۆرگەن، لەشكىرىي ئىلىملەرنىمۇ خېلى پۇختا ئۆگەنگەن، قۇۋ ئادەم، جەڭ تەدبىرى تۈزۈشكىمۇ خېلىلا ئېپى بار. مېنىڭچىمۇ ئۇ بىزنى غەلىبىدىن مەغرۇرلىنىپ بىخۇدلاشتى، دەپ قاراپ كېچىچە قارارگاھىمىزنى باسقىن قىلىشى مۇمكىن. ئايغاقچىلارنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، يولۋاسخان لەشكەرلىرىنىڭ قارارگاھىدىن پېشىن، ئەسىر نامازلىرىغا توۋلانغان ئەزان ئاۋازى ئاڭلانماپتۇمىش. بۇ ئۇنىڭ لەشكەرلىرىنى ئۇخلىتىپ ئارام ئالدۇرۇۋاتقانلىقىدىن بېشارەت. كۈندۈزى ئۇخلىغان ئادەم چوقۇم كېچىسى ئۇخلىمايدۇ. دېمەك، يولۋاسخان بۈگۈن كېچە قارارگاھىمىزغا تېگىش قىلىشى مۇمكىن.
-ئەمىسە مۇۋاپىق بىر تەدبىر تۈزەيلى،-دېدى ئىسمائىلخان جىددىيلىشىپ.
سەركەردىلەرنىڭ ھەممىسى مىرزا باباقبەگكە قاراشتى. شۇ دەقىقىدە شىرئەلى باھادىر بىلەن مەلىكە مۆھتەرەم خېنىممۇ مۇۋاپىق بىر تەدبىر ئۈستىدا باش قاتۇرۇۋاتاتتى. تۇيۇقسىز ئالدىن مەسلىھەتلىشىۋالغاندەكلا ھەر ئىككىسى تەڭلا ئېغىز ئېچىشتى:
-مېھماننى ساھىبخانسىز كۈتىۋېلىش تەدبىرىنى ئىشلىتەيلى.
ئۇلار گېپىنى دەپ بولۇپ بىر-بىرىگە قاراپ قاقاھلاپ كۈلۈپ كەتتى. بۇ تاسادىپىي توغرا كېلىپ قالغان پىكىر بىرلىكىدىن باشقا سەركەردىلەر ھەيران قېلىشتى.
«مېھماننى ساھىبخانسىز كۈتۈۋېلىش» تەدبىرى، ياۋ قوشۇنىنىڭ كېچىلىك ھۇجۇمىنى ئالدىن مۆلچەرلىگەندىن كېيىن قارارگاھىنى ئادەم باردەك ھالەتتە جابدۇپ قۇرۇق قالدۇرۇپ، لەشكەرلەرنى قارارگاھ سىرتىغا بۆكتۈرمە قىلىپ، كېچىدە باستۇرۇپ كەلگەن ياۋ لەشكەرلىرى قارارگاھتا ئادەم يوقلۇقىنى بىلگەندىن كېيىن چۆچۈپ ساراسىمىگە چۈشكەن ۋاقتىدىن پايدىلىنىپ تۇيۇقسىز ھۇجۇم قىلىپ يوقىتىش تەدبىرى ئىدى. بۇ تەدبىرنى يەكەن سەئىدىيە خانلىقىدىكى سەركەردىلەر «مېھماننى ساھىبخانسىز كۈتۈۋېلىش» تەدبىرى دەپ ئاتايتتى.
بۇ تەدبىر نۇرغۇن جەڭلەردە ئىشلىتىلىپ ئۈنۈمى كۆرۈلگەنلىكى ئۈچۈن جەڭنامە ۋە ئۇرۇش تەدبىرلىرىدە خاتىرىلەنگەنىدى. مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم بىلەن شىر ئەلى باھادىر بۇ تەدبىرنى تەڭلا ئېسىگە ئېلىشقانىدى.
-بولىدۇ، «مېھماننى ساھىبخانسىز كۈتۈۋېلىش» تەدبىرىنى ئىشلىتەيلى،-دېدى مىرزا باباقبەگ بۇ تەدبىرنى مۇۋاپىق كۆرۈپ،-خۇپتەندىن كېيىن بارلىق سەركەردىلەر ئۆز قارارگاھلىرىنى خۇددى لەشكەرلەر ئۇخلاۋاتقاندەك ھالەتتە جابدۇپ چىراغ يېقىپ قويۇپ، قارارگاھ سىرتىدا بۆكتۈرمە بولۇپ تۇرغاي، ياۋ لەشكەرلىرى قارارگاھقا باسقىن قىلىپ تولۇق كىرىپ بولغاندىن كېيىن دۇمباق چېلىپ بەلگە بېرىلگەن ھامان، چۇقان-سۈرەن سېلىپ ياۋ لەشكەرلىرىنى ۋەھىمىگە سالغاچ ھۇجۇمغا ئۆتكەي.
-باش ئۈستىگە،- دېدى بارلىق سەركەردىلەر.
-مېنىڭ بۇ تەدبىرگە ئازراق تۈزىتىش كىرگۈزگۈم كېلىۋاتىدۇ، بىلمىدىم، ئەمىرۇل-ئۈمەرا جانابلىرى قانداق قارايدىكىن؟-دېدى مەلىكە مۆھتەرەم خېنىم ئويچانلىق بىلەن.
-خوش قېنى،-دېدى مىرزا باباقبەگ.
-مېنىڭچە، قۇرۇق قالدۇرۇلغان قارارگاھنىڭ ئەتراپىغا قۇرۇق ئوتۇن-قومۇش، شاخ-شۇمبا قاتارلىق ئاسان كۆيىدىغان نەرسىلەرنى دۆۋىلەپ قويساق ياۋ لەشكەرلىرى قارارگاھقا باسقىن قىلىپ كىرىپ بولغاندىن كېيىن ئوتئاتار يا ئوقى بىلەن قارارگاھقا ئوت قويۇۋەتسەك، ياۋ لەشكەرلىرى ئوت يالقۇنلىرىنى كۆرۈپ تېخىمۇ ۋەھىمىگە چۈشكەن، بىزمۇ ئوت ئارقىلىق ئۇلارنى كۆيدۈرۈپ تاشلىغان بولار ئىدۇق. ئوتتا كۆيمەي قالغان ياۋ لەشكەرلىرىنى لەشكەرلىرىمىز قىلىچلاپ نەيزىلەپ تەلتۆكۈس يوقاتقان بولار ئىدى.
-بۇمۇ بولىدىغان تەدبىر ئىكەن،-دېدى مىرزا باباقبەگ مەلىكىنىڭ بايانلىرىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن مەمنۇنلۇق بىلەن باش لىڭىشتىپ،-قېنى سەركەردىلەر، مۇشۇ تەدبىر بويىچە پۇختا تەييارلىق كۆرگەيسىلەر. ئوتئاتار يا ئوقىنى كۆپرەك تەييارلىۋالغايسىزلەر.
-باش ئۈستىگە.

كۆز يەتكۈسىز چۆل-باياۋاننى زۇلمەت باسقانىدى، سوزسا قولنىڭ ئۇچىنىمۇ كۆرگىلى بولمايدىغان قاراڭغۇلۇقتا يولۋاسخان يەككە-يېگانە تېنەپ يۈرەتتى.
ئۇ سەركەردە-لەشكەرلىرىنىڭ، خىزمەتكار-مەھرەملىرىنىڭ نەگە كەتكەنلىكىنى پەقەتلا ئەسلىيەلمەيتتى. ئۆزىنىڭ بۇ باياۋانغا قانداق كىرىپ قالغانلىقىنىمۇ بىلمەيتتى. ئەتراپىدىن يىرتقۇچ ھايۋانلارنىڭ دەھشەتلىك ھۇۋلاشلىرى ئاڭلىنىپ تۇراتتى. يولۋاسخان بۇ باياۋاندىن چىقىپ كېتىشكە، قاراڭغۇلۇقتىن قۇتۇلۇشقا تىرىشىپ توختىماي يۈگۈرەيتتى، قورسىقى تولىمۇ ئېچىپ كەتكەنىدى، ئۇسسۇزلۇقتىن تاڭلايلىرى چاك-چاك بولۇپ كەتكەنىدى. يولۋاسخان بۇ باياۋاننى بىردە گۆر، بىردە دوزاخ دەپ قىياس قىلاتتى-دە، بۇ ۋەھىمىدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن كۈچىنىڭ بارىچە يۈگۈرەيتتى. ئەمما، ئاياغلىرى تولىمۇ ئاجىز، ماغدۇرسىز ئىدى، شۇنچە تىرماشسىمۇ قەدىمىنى ناھايىتى تەستە يۆتكەيتتى.
ئۇ، سەركەردە-لەشكەرلىرىنى، خىزمەتكار-مەھرەملىرىنى يېقىنلا بىر جايدا، ئۇلارنى قاراڭغۇدا كۆرەلمەيۋاتىمەن دەپ ئويلاپ توۋلاپ باقتى. ئەمما، ئاۋازى بەكمۇ جانسىز چىقتى. ئۈنى پۈتۈپ قالغاندەك قىلاتتى. تۇيۇقسىز ئۇنىڭ پۇتىغا بىلەكتەك توملۇقتا، ئارغامچىدەك ئۇزۇن بىر نەرسە يۆگەشكەندەك بولدى. ئۇ ئاستا سىيپاشتۇرۇپ بېقىۋىدى، قولىغا سوغۇق قاسىراقلىق بىر نەرسە ئۇرۇندى. «يىلان» دەپ ئويلىدى يولۋاسخان قورقۇنچتىن دىر-دىر تىترەپ-ئۇ ھاشارەت-جانلىقلار ئارىسىدا يىلاندىن قورقاتتى-ئۇنىڭدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن پۇتىنى سىلكىۋىدى، يىلان تېخىمۇ بەكرەك يۆگەشتى. يىلان ئۇنىڭ پۇتىغا يۆگەشكىنىچە يۇقىرى ئۆرلەۋاتاتتى، مانا ئەمدى بېلىگە يۆگىشىشكە باشلىدى.
قۇلىقى تۈۋىدە كۇشۇلدىغان مۇدھىش ئاۋاز ئېنىق ئاڭلاندى. «دادا» دەپ جېنىنىڭ بارىچە توۋلىدى يولۋاسخان مەدەت تىلەپ. شۇ ھامان بەش قەدەم يىراقلىقتا چەمبەر شەكىللىك بىر نۇر توچكىسى پەيدا بولدى-دە، ئاشۇ كىچىككىنە يۇرۇقلۇقتىن دادىسى سۇلتان ئابدۇللاخاننىڭ باشسىز گەۋدىسى كۆرۈندى. بۇنى كۆرۈپ يولۋاسخان تېخىمۇ بەك قورقۇپ كەتتى.
غايىبتىن دادىسىنىڭ ئاۋازى ئاڭلاندى:
-نېمە بولدىڭىز، ئى ئەزىز ئوغلۇم؟
-مەن بۇ زۇلمەتلىك باياۋاندىن قۇتۇلالمايۋاتىمەن، ئاتا. سەركەردە-لەشكەرلىرىممۇ مېنى تاشلىۋەتتە، ئاياغلىرىمغا يىلان يۆگىشىۋالدى. پەقەتلا مىدىرلىيالمايۋاتىمەن. مېنى بۇ يەردىن قۇتقۇزۋالسىلا.
غايىبتىن دادىسىنىڭ يەنە ئاۋازى ئاڭلاندى.
-ئى ئەزىز ئوغلۇم، سىزنى قۇتقۇزۇۋالغۇم بار. ئەمما، بېشىمنى سىز ئەۋەتكەن ھېلقى ئىككى جاللات كېسىپ ئەكەتكەن. شۇڭا، مەنمۇ ھېچ نەرسىنى كۆرەلمەيۋاتىمەن. سىز قېشىمغا كېلىپ قولۇمنى تۇتۇڭ. مەن سىزنى بۇ يەردىن يېتىلەپ ئاچىقىپ قوياي.
يولۋاسخان دادىسىنىڭ باشسىز گەۋدىسىگە يېقىنلاشماقچى بولۇپ قەدەم ئېلىۋىدى، پۇتىنى مىدىرلىتالمىدى، چۈنكى ھېلىق يىلان ئۇنىڭ ئىككى پۇتىنى مەھكەم يۆگىۋالغانىدى. يىلاننىڭ كۇشۇلدىغان مۇدھىش ئاۋازى قۇلاق تۈۋىدە بارغانسېرى ئېنىق ئاڭلىنىۋاتاتتى.
-ئاتا، يىلان پۇتۇمنى مەھكەم يۆگىۋالدى. ماڭالمايۋاتىمەن، سىز قېشىمغا كەلگەن بولسىڭىز، دېدى يولۋاسخان زارلىنىپ.
ئى ئوغلۇم، بېشىم بولمىسا، سىزنى قانداق كۆرەلەيمەن. ئۇنداق بولسا، سىز ئاۋۋال مېنىڭ بېشىمنى قايتۇرۇپ بېرىڭ،-دېدى غايىبتىن كەلگەن ئاۋاز.
يولۋاسخان يەنە گەپ قىلىشقا تەمشىلىۋىدى، يىلان ئۇنىڭ بوينىغا يۆگىشىپ، گېلىنى مەھكەم قىسىۋالدى. مانا ئەمدى يولۋاسخان نەپەسمۇ ئالالمىدى. يىلاننى بوينىدىن ئاجرىتىش ئۈچۈن كۈچسىز قوللىرى بىلەن تىرماشتى، ئەجەللىك خىرقىرىدى.
يولۋاسخان خىرقىرىغان پېتى ئويغىنىپ كەتتى. بايام كۆرگەنلىرىنىڭ چۈش ئىكەنلىكىنى بىلىپ يەڭگىل تىنىۋالدى. شۇ تاپتا ئۇنىڭ قىپيالىڭاچ بەدىنىنى قارا تەر باسقانىدى. شاھانە چېدىر ئىچىنى تۆت تال شام كۈندۈزدەك يورۇتۇۋەتكەنىدى. ئۇ بۇ چۈشنى ئىلگىرىمۇ ئىككى قېتىم كۆرگەنىدى. بۇ قورقۇنچلۇق چۈشتىن كېيىن ھەر قېتىم ئويغانغاندا، دادىسىنى ئۆلتۈرۈۋېتىشكە ئادەم ئەۋەتكەنلىكىگە ناھايىتى پۇشايمان قىلاتتى، غايىبانە ھالدا دادىسىدىن كەچۈرۈم سورايتتى.
ئۇ بۈگۈن كېچە ئاقسۇ لەشكەرلىرى قارارگاھىنى باسقىن قىلماقچى بولغانلىقىنى ئېسىگە ئېلىپ، ياتقان يېرىدىن چاچراپ قوپۇپ كەتتى-دە، مەھرىمىنى توۋلىدى.
-قايسىڭ بار، ھوي!
شۇ ھامان ھۇجرىغا مەھرەم يىگىت كىرىپ كەلدى-دە، يولۋاسخاننىڭ قىپيالىڭاچ بەدىنىگە شۇنداقلا قاراپ بېشىنى تۆۋەن سېلىۋالدى.
-غۇسۇل قىلىمەن،-دېدى يولۋاسخان قاپىقىنى تۈرۈپ. مەھرەم يىگىت سىرتقا چىقىپ كېتىپ ھايال ئۆتمەي يوغان داسنى ئەكىردى، ئاندىن بىر سوغا سۇ بىلەن بىر چۆگۈن تەييارلىدى.
يولۋاسخان ئورنىدىن تۇرۇپ داسقا چۈشتى. يىگىت سوغىدىن چۆگۈنگە مىس نوگاي بىلەن سۇ بۆلۈپ، يولۋاسخاننى ئىستىنجا قىلدۇرۇش ئۈچۈن ئالدى-ئارقىسىغا سۇ قۇيدى، ئاندىن يولۋاسخاننىڭ قولىغا سۇ بەردى. يولۋاسخان قولىنى يۇيۇپ، ئېغىز-بۇرنىنى چايقاپ بولغاندىن كېيىن، مەھرەم يىگىت بىر قولىدا يولۋاسخاننىڭ بېشىغا چۆگۈندىكى سۇنى قۇيغاچ، بىر قولىدا بەدەنلىرىنى يۇمشاق سىلاپ يۇدى. يولۋاسخان بولسا غۇسۇلنىڭ ئايەتلىرىنى ئېرىنچەكلىك بىلەن ئوقۇشقا باشلىدى.
-كىيىندۈر،-دېدى يولۋاسخان يىپەك رومال بىلەن بەدىنىنى يەڭگىل سۈرتۈۋاتقان مەھرەم يىگىتكە.
مەھرەم يىگىت يولۋاسخاننىڭ ئاۋۋال ئىشتىنىنى، ئاندىن يىپەك كۆڭلىكى بىلەن شاھانە تونىنى كىيدۈردى. پۇتىغا پايپاق كىيدۈرۈپ، يۇمشاق سىپتا تىكىلگەن ئۆتۈكىنى ساپقۇزدى.
-دۇبۇلغا، ساۋۇتۇمنى ئەكەل،-دېدى يولۋاسخان سەللىسىنى قولىغا ئېلىپ بولغان مەھرەم يىگىتكە.
يىگىت سەللىنى قويۇپ، دۇبۇلغا-ساۋۇتىنى ئەكەلدى.
-ماڭ، ياتىشبېگىگە خەۋەر قىل، ھەر قايسى قارارگاھتىكى سەركەردىلەر بارگاھ ئالدىغا كەلسۇن. ھە، يەنە تاپىلاپ قوي، ئىشان پىرىمگە خەۋەر يەتكۈزىمەن دەپ ئارامىنى بۇزۇپ قويمىسۇن.
تۈن كېچە بولغان مەھەل. ئاتلىرىنىڭ تۇيىقىغا كىگىز، لاتا يۆگەپ، ئاۋايلاپ دەسسەشكىنىچە شەپە چىقارماي كېلىۋاتقان يولۋاسخاننىڭ بىر تۈمەندىن ئارتۇق لەشكىرى ئىسمائىلخان لەشكەرلىرىنىڭ قارارگاھىغا يېقىنلاپ قالغانىدى. قارارگاھ ئەتراپىغا ئاندا-ساندا مەشئەللەر يېقىلغان بولۇپ، چېدىر-بارگاھلار ئىچىدىن پىل-پىل چىراغ يورۇقى كۆرۈنەتتى، شۇنداقلا قارىماققا تىپتىنچ قارارگاھ ئىچىدە لەشكەرلەر خاتىرجەم ئۇخلاۋاتقاندەك قىلاتتى.
-قارارگاھقا شەپە چىقارماي باستۇرۇپ كىرىپ، ئۇخلاۋاتقان لەشكەرلەرنى رەھىم قىلماي قىرىپ تاشلاڭلار،-دېدى يولۋاسخان سەركەردىلىرىگە بۇيرۇق بېرىپ. ئۆزى بولسا، ئېگىزرەك بىر دۆڭنىڭ ئۈستىگە چىقىپ خاس نۆكەرلىرىنىڭ ھەمراھلىقىدا كۆزىتىپ تۇردى.
قارارگاھ ئىچىگە باستۇرۇپ كىرگەن سەركەردە-لەشكەرلەر چېدىر-بارگاھلارغا بىر قەدەم-بىر قەدەمدىن يېقىنلاشماقتا ئىدى. غۇر-غۇر چىققان كېچە شامىلى ئۇلارنىڭ ئۇيقۇسىنى ئېچىپ روھلاندۇرىۋەتكەنىدى. ئۇلار چېدىر-بارگاھلارنىڭ ئىچىگە كىرىپ، بىرمۇ لەشكەرنىڭ يوقلۇقىنى كۆرۈپ قاتتىق چۆچۈشتى.
-ئالدىنىپتىمىز، مېھماننى ساھىبخانسىز كۈتۈۋېلىش ھىيلىسىنى ئىشلىتىپتۇ بۇ مۇرتەتلەر،-دەپ توۋلىۋەتتى سەركەردىلەر ۋەھىمىگە چۈشكەن ھالدا،-چېكىنىڭلار، تېزدىن چېكىنىڭلار.
ئۇنىڭغىچە نامەلۇم قاراڭغۇلۇقتىن خۇددى ئاقار يۇلتۇزلاردەك ئۇچۇپ كەلگەن ئوتئاتار ئوقلىرى چېدىر ئەتراپىغا، قارارگاھ ئىچىگە، شاخ-شۇمبا دۆۋىلىرىگە سانجىلدى-دە، لاپپىدە يانغان رەھىمسىز ئوت يالقۇنى ئاسمانغا كۆتۈرۈلدى. تەرەپ-تەرەپتىن ياڭرىغان چۇقان-سۈرەن سادالىرى كېچە ئاسمىنىنى تىترىتىۋەتتى. قاتتىق ساراسىمە، ۋەھىمىگە چۈشكەن يولۋاسخاننىڭ لەشكەرلىرى پاتىپاراق بولۇشۇپ كۆزلىرىگە چاشقان تۆشۈكى ساراي كۆرۈنگىنىچە قاياققا قېچىشنى بىلەلمەي بىر-بىرىگە ئۈسۈشەتتى، پۇتلىشاتتى. كىيىم-كېچەكلىرىگە تۇتاشقان ئوتنى ئۆچۈرۈش ئۈچۈن ئېچىنىشلىق داد-پەرياد كۆتۈرۈشكىنىچە يەردە دوملىنىشاتتى. دەقىقە ئىچىدە سانسىزلىغان ئوت دۆۋىسى يەردە دومىلاشقا باشلىدى. بۇ ئوت دۆۋىلىرىدىن ئېچىنىشلىق نالە-پەرياد ئاڭلىناتتى. بۆكتۈرمىدە تۇرغان ئاقسۇ لەشكەرلىرى توختىماي ئوتئاتار يا ئوقى ئاتاتتى. رەھىمسىز ئوت يالقۇنى پۈتكۈل قارارگاھقا يامراپ يولۋاسخان لەشكەرلىرىنىڭ قېچىش يولىنى ئېتىۋالغانىدى. لەشكەرلەر ئالاقزادىلىك بىلەن ئۇيان-بۇيانغا يۈگۈرەيتتى. ئۇلارنىڭ تەڭدىن تولىسىغا ئوت تۇتاشقانىدى، قارارگاھتىن قېچىپ چىقىشقا ئۈلگۈرگەن لەرشكەرلەرگە ئاقسۇ لەشكەرلىرى ئەجەل قىلچى، ئەجەل نەيزىلىرىنى سوۋغا قىلىشاتتى. ئىگىسىز قالغان ئاتلار ئوت يالقۇنىدىن ئۈركۈپ، قالايمىقان چېپىپ، پىيادە لەشكەرلەرنى دەسسەپ يانجىيتتى. ئېگىز تۆپىلىكتە تۇرۇپ ئەھۋالنىڭ چاتاقلىقىنى كۆرگەن يولۋاسخان، قورۇقچى نۆكەرلىرىنى باشلاپ ئۇدۇل ئۆز قارارگاھىغا قاراپ تىكىۋەتتى.
تاڭ سۈزۈلۈشكە يېقىن ئاقسۇ لەشكەرلىرىنىڭ قارارگاھىدىكى ئوت ئاستا-ئاستا ئۆچۈشكە باشلىدى. ھاۋانى قويۇق ئىس-تۈتەك قاپلىغان بولۇپ ئاسماننى كۆرگىلى بولمايتتى. قارارگاھ ئىچى گاھىلىرىنىڭ باش تەرىپى، گاھىلىرىنىڭ ئاياغ تەرىپى، كۆيۈپ قوقاسقا، كاۋاپقا ئايلانغان يولۋاسخان قوشۇنىنىڭ لەشكەرلىرى بىلەن تولۇپ كەتكەنىدى. پۈتكۈل ساينى كۆيگەن گۆشنىڭ، كاۋاپنىڭ ھىدى بىر ئالغانىدى. يولۋاسخاننىڭ بەش مىڭدىن ئارتۇق لەشكىرى مانا مۇشۇنداق ھالدا ئېچىنىشلىق كۆيۈپ ئۆلگەنىدى.
ئاقسۇ لەشكەرلىرى قارارگاھىنى تولۇق بىر كۈن تازىلىدى. ياندۇرقى كۈنى سەھەردە ئايغاقچىلار يولۋاسخاننىڭ بارلىق قالدى-قاتتى لەشكەرلىرىنى ئەگەشتۈرۈپ، ئاستانىگە قاراپ قاچقانلىق خەۋىرىنى يەتكۈزدى. بۇ خەۋەرنى ئاڭلاپ، ئىسمائىلخان بارگاھى ئالدىدا لەشكىرىي كېڭەش چاقىردى.
-ئەغيارلىرىمىز قېچىپتۇ،-دېدى ئىسمائىلخان سۆز قىلىپ،-بىز ئۇلارغا ھاردۇق ئېلىۋېلىشقىمۇ پۇرسەت بەرمەي، قوغلاپ سۈر-توقاي قىلغىنىمىزچە ئۇدۇل ئاستانىگە يۈرۈش قىلىمىز. جانابىي سەركەردىلەر دەرھال ھازىرلىق كۆرشكەي.
-سەركەردە شىرئەلى باھادىر يەزەك قوشۇنىنىڭ ئەمىرلىكىنى ئۈستىگە ئالىدۇ،-دېدى ئەمىرۇل-ئۈمەرا مىرزا باباقبەگ لەشكىرىي يۈرۈشنىڭ تەرتىپىنى ئورۇنلاشتۇرۇپ،-سەركەردە ئەھمەدبەگ، سەركەردە مىرزا ئابباس، سەركەردە نامانشاھلار يەزەك قوشۇنى بىلەن بىللە ماڭىدۇ. ئىلغار، بەرانغار، جەۋانغار قوشۇنىمۇ يەزەك قوشۇنىنىڭ كەينىدىنلا يولغا چىقىدۇ.
شۇ كۈنى ئىسمائىلخان ئاقسۇنى ساقلاشقا ئوغلى باباچاق سۇلتاننى ئىككى مىڭغا يېقىن لەشكەر بىلەن قالدۇرۇپ، پۈتۈن قوشۇنى بىلەن ئاستانىگە قاراپ ئاتلاندى.

                   2-كىتاپچە