گۇننار ئالفېرد يارىڭ1907-يىلى شىۋىتسىيىنىڭ جەنۇبىيدىكى سىكانىيە ئۆلكىسىنىڭ دېڭىزغا ئانچە يىراق بولمىغان ۋېكون دېگەن يېزىسىدا تۇغۇلغان.گۇننار يارىڭ ئۇتۇق قازانغان دېپلۇمات،ئابرويلۇق،كۆزگە كۆرۈنگەن شەرىقشۇناس،تىلشۇناس ئالىم.ئۇ1933-يىلى دوكتۇرلۇق ئىلمىي ماقالىسى"ئۇيغۇر تىلى فونتېكىسى تەتقىقاتى"نەشىر قىلىنغاندىن تارتىپ تاكى ئۆمرىنىڭ ئاخىرىغا كەلگۈچە ئۇيغۇر تىلى،تارىخى،مەدەنىيىتىگە ئائىت ئەسەرلەرنى ئىزچىل توپلاپ،رەتلەپ،نەشىر قىلدۇرغان.ئۇلارنى تەتقىق قىلىپ،ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنى خەلقئاراغا تونۇتقان.ئۇنىڭ ئۇيغۇرلارغا مۇناسىۋەتلىك ئەسەرلىرىدىن تۆۋەندىكىلەرنى كۆرسىتىشكە بولىدۇ:
1.ئۇيغۇر تىلى فونېتىكىسى تەتقىقاتى(1933-يىلى،لۇند)
2.ئافغانىستاندىكى ئۇيغۇر قەبىلىلىرىنىڭ جايلىشىشى ۋە ئۇلارنى دەسلەپكى قەدەمدە تۈرگە ئايرىش ھەققىدە تەتقىقات(1939-يىلى)
3.ئۇيغۇر تىلى-ئىنگىلىز تىلى شىۋىلىرى لۇغىتى(1964-يىلى،لۇند)
4.گوستاف رايگۇيت ۋە<قاسىم ئاخۇننىڭ كامىل ئەپەندىگە يازغان خېتى>ھەققىدە تەتقىقات(1975-يىلى،لۇند)
5.شىنجاڭنىڭ جەنۇبىي قىسمىدىكى شىۋىتسىيىلىك دىن تارقاتقۇچىلارنىڭ دوكىلاتىدا ئوتتۇرغا قويۇلغان مىللەتشۇناسلىققا دائىر ماتىرىياللار(1979-يىلى،لۇند)
6.قەشقەرگە قايتا سەپەر(1979-يىلى،ستوكھۇلۇم؛1986-يىلى،ئامېرىكا دۇك ئۈنىۋېرسىتىتى)
7.قەشقەر ئەدەبىياتىغا دائىر ماتىرىياللار(1980-يىلى،لۇند)
8.ئۇيغۇر تىلىدىكى مۇنازىرە ئەدەبىياتى توغرىسىدا خاتىرلەر(1981-يىلى،لۇند)
9.شىنجاڭدىكى يىپەك يولىدا يېقىنقى يىللاردىن بۇيانقى ئارخىلوگىيىلىك تەكشۈرۈشتىكى يېڭى بايقاشلار توغرىسىدا قاراشلىرىم(1983-يىلى)

10.قەشقەر قول يازمىلىرى(1987-يىلى،لۇند)
11.<ئوغرى يوق شەھەر>قاتارلىق ئۇيغۇر خەلق رىۋايەتلىرى ھەققىدە تەتقىقات(1989-يىلى،لۇند)
12.قەشقەردىكى باسما ماتىرىياللار شىۋىتسىيە دىن تارقىتىش ئۆمىكىنىڭ شىنجاڭدىكى باسمىخانىسى:تارىخ ۋە باسما بويۇملار ھەققىدە ئومۇمىي بايان(1991-يىلى،ستوكھۇلۇم)
13.ئوتتۇرا ئاسىيا رايۇنىدىكى مەدەنىيەت توقۇنىشى-شىنجاڭ مۇسۇلمانلىرى تەسۋىرىدىكى خەنزۇ تىياتىرى(1991-يىلى،لۇند)
14.شىۋىتسىيە دۆلەت ئارخىپ سارىيىدا ساقلىنىۋاتقان جۇڭگۇ شىنىجاڭغا ئائىت ماتىرىياللار(1991-يىلى،ئوتتۇرا ئاسىيا ئىلمىي ژورنىلىنىڭ35-جىلىدىغا بېسىلغان)
دېمەك،يارىڭ ئەپەندى ئۇيغۇر تىلى ۋە مەدەنىيىتىگە زور ئىشتىياق باغلىغان.ئۇ قەشقەرگە قىەلغان سەپىرىدە خەلق ئارىسىدىكى ئۇيغۇرلارغا مۇناسىۋەتلىك نۇرغۇن قول يازمىلارنى سېتىۋىلىپ،نۇرغۇنلىرىغا ئۆز قەلىمى بىلەن ئۇيغۇرچە ئىزاھاتلارنى يازغان.تۆۋەندە يارىڭ ئەپەندىنىڭ بىر قانچە پارچە ئۇيغۇرچە قوليازمىسىنى كۆرۈپ باقايلى:

ئىمام جەفرى سادىق مازىرىغا ئائىت ماتىرىيالغا يېزىلغان ئىزاھات.1928-1929-يىللىرى،يەركەن


 
 
 
 ئۇيغۇر خەلق رىۋايەتلىرى توپلىمىغا يېزىلغان ئىزاھات








ئۇيغۇر خەلق چۆچەكلىرى توپلىمىغا يېزىلغان ئىزاھات.يەركەن 193-يىلى


لوپنۇر بلوگى

ئۇيغۇرچىنى مەندىن چىرايلىق يازىدىكەن ھەجەپ~~~

ئۇيغۇرچىمۇ بۇ ئەرەپچىمۇ ؟

ھازىر بىز ئىشلىتىۋاتقان ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقى ۋە ئازاتلىقتىن كېيىنكى لاتىن يېزىقى ئىشلىتىشتىن بۇرۇن ئەرەپ يېزىقى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقىنى قوللانغانكەنمىز. يېزىقىمىزمۇ ئەرەپ يېزىقىنى ئاساس قىلغاندىن كېيىنمۇ نەچچە قېتىملاپ ئىسلاھ قىلىنغانىكەن.

ئۇيغۇرلار تارىختا ئىشلەتكەن يېزىقلار
سوغدى يىزىقى، قارۇشتى يىزىقى، مانىي يىزىقى، بىراھمى يىزىقى، ئورقۇن- يىنسەي يىزىقى، توخرى يىزىقى، ساك يىزىقى، تۈبۈت يىزىقى، قەدىمكى ئۇيغۇر يىزىقى، ئەرەب يىزىقى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يىزىقى، چاغاتاي يىزىقى، لاتىن ھەرىپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇريىزىقى، ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يىزىقى قاتارلىقلار.

ئوبدان ساقلاپتۇ جۇما بۇنى، قەغىزى شۇ پېتى تۇرۇپتۇ....

Quote:

2 نچى قەۋەتتىكى يازغۇچى راتنا نىڭ 2009-05-03 22:14 دە يوللىغان ماقالىسى  نى ئىشلىتىش :
ئۇيغۇرچىمۇ بۇ ئەرەپچىمۇ ؟

20 نەچچىنچى يىللاردىكى يېزىقنى ھازىرقىدەك دەپ ئويلىغانما؟

بىلمەسنىڭ ئىنكاسىغا رەخمەت مەن بۇلارنى بىلمەيىتىم ، كوچۇرۋالدىم ،رەھمەت،

ھازىر مەكتەپلەردە كىلاسسىك ئەدەبىيات دەرسى ئۆتۈلمەمدۇ قانداق ؟؟؟

گۇننار ئالفېرد يارىڭ....ھەجەپ تونۇشلا ئىسىمغۇ بۇ ؟  نەدە كۆرگەن بولغۇيتتىۇم ؟
ھە..........ئېسىمگە كەلدى . ئەسئەد سۇلايماننىڭ «ئۆزلۈك ۋە كىملىك»ناملىق ئەسىرىدە مۇشۇ ئىسىمنى كۆرگەندەك قىلغانتىم .

1930-يىللاردىكى يېزىق ئىسلاھاتىدىن كېيىن قوللانغان يېزىقىمىز  ھازىرقى يېزىقىمىز بىلەن ئاساسىي جەھەتتىن ئوخشىشىپ كېتىدۇ.لىكىن تاكى 1984-يىلىغىچە يېزىقىمىزدا <<ئۆ،ئۈ>>ھەرپلىرى يوق ئىدى ،شۇ سەۋەبلىك 1983-يىلىدىكى مۇھاكىمە يىغىنىدا لەۋلەشكەن تۆت سۇزۇق تاۋۇشنى پەقەت «ئو، ئۇ» دىن ئىبارەت ئىككى ھەرپ بىلەنلە ئىپادىلەشتەك ئۇسۇلغا خاتىمە بېرىلىپ، بىر فونېمىغا بىر ھەرپ بولۇش پرىنسىپىغا ئاساسەن «ئۆ، ئۈ» ھەرپلىرى تولۇقلاپ كىرگۈزۈلدى. ئېلىپبە تەرتىپى يېڭىدىن بېكىتىلدى. ھەرپلەرنىڭ نامى ۋە شەكلى مۇقىملاشتۇرۇلدى. 1984-يىلىدىن ئېتىبارەن ھازىرقى ئۇيغۇر يېزىقىمىزنى ئىشلىتىپ كېلىۋاتمىز.

ھازىر قوللىنىۋاتقان يېزىقىمىزنى(ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقى) <<چاغداش ئۇيغۇر يېزىقى>> دەپ ئاتايمىز.

Quote:

7 نچى قەۋەتتىكى يازغۇچى تەشنا نىڭ 2009-05-03 23:43 دە يوللىغان ماقالىسى  نى ئىشلىتىش :
ھازىر مەكتەپلەردە كىلاسسىك ئەدەبىيات دەرسى ئۆتۈلمەمدۇ قانداق ؟؟؟

مۇشۇنداقلا كېتىۋەرسە يەنە بىر قانچە يىلدىن كېيىن دۇفۇ،بەيجۈيىلەر بىلەن توشۇپ كېتىشى مۇمكىن.

«قەشقەرگە قايتا سەپەر» دېگەن كىتابىدا ھازىرقى يېزىقىمىزدا قويغان ئىمزاسى بار.
لېكىن «ڭ» نى خاتا يېزىپ قويۇپتىكەن. شۇنداقراق ئېسىمدە.