1، «باھادىرنامە» نىڭ مۇۋەپپەقىيىتى

1) «باھادىرنامە» دە ھۆرمەت- دەرىجە ئاتالغۇسىنى ئىپادىلەشتە مۇۋەپپەقىيەتكە ئېرىشكەن (سۇلتان مەھمۇتخان بىلەن مىرزا مۇھەممەت ھەيدەر ئوتتۇرىسىدىكى ‹ئاداش› لىقتىن باشقا) ، كىلاسسىك ئەسەرلىرىمىزدە، بولۇپمۇ نەمۇنىلىك تەرجىمە ئەسەرلەردە، مەسىلەن: «سۇ بويىدا»، «ئۈچ پادىشاھلىق ھەققىدە قىسسە»، «غەرپكە ساياھەت» قاتارلىق تارىخى ئەسەرلەردە، فىئوداللىق تۈزۈلمىدىكى كىشىلىك مۇناسىۋەت ئاتالمىلىرىغا ئىنچىكىلىك بىلەن ئېتىۋار بېرىلگەن بولۇپ، بۇ شۇ ئەسەرلەرنىڭ تەرجىمىسىنىڭ مۇۋەپپەقىيەتلىك چىقىشىدا مۇھىم رول ئوينىغان ئىدى. «باھادىرنامە» دىمۇ ھەربىر پىرسوناژنىڭ تەبىقە ۋە ئىجتىمائى ئورنىغا ماس ئاتالمىلار ئارقىلىق، پىرسوناژلار خاسلىقى كۈچەيتىلگەن.

2) ھەر بىر تارىخى شەخىس ئوبرازى مۇۋەپپەقىيەتلىك يارىتىلغان. مەسىلەن: ئۆزبېكىستان يازغۇچىسىنىڭ «ئۇلۇغبەگ تەزكىرىسى» رومانىدا ئۇلۇغبەگ دىن ئىبارەت بۇ تارىخى شەخس ناھايىتى مۇلايىم يارىتىلىپ، ئۇنىڭ ئالىملارغا خاس خاراكتىرى گەۋدىلەندۈرۈلگەن بولسا، «باھادىرنامە» دە ئۇنىڭ بۇ خاراكتىرىدىن سىرت، ئۇنىڭ بىر زور دۆلەتنىڭ ھۆكۈمدارىغا مۇناسىپ ھەيۋە، ئەجداد قېنىدىن قالغان ياۋايىلىق، ئەقىل-پاراسەت، قارا نىيەت، ياۋۇزلۇق قاتارلىق ئىجابىي ۋە سەلبىي تەرەپلىرى تېخىمۇ قايىل قىلارلىق دەرىجىدە ئىسپاتلار بىلەن بېيىتىلغان. يەكەندە ھاكىمىيىتىنى تىكلىگەن مىرزا ئابابەكرى ئوبرازىمۇ ھەم شۇنداق، قىسقىسى ھەركىم بۇ رومانلارنى ئوقۇۋېتىپ ئاشۇ تارىخى شەخسلەر ھەققىدە ھېچقانداق ئويدۇرما ھىس قىلالمايدۇ…

3) ئاپتور چىنلىقنى ھەقىقى گەۋدىلەندۈرۈش ئۈچۈن، ئەينى دەۋر تۇرمۇشىنى ئۆگىنىشتىن باشقا، چىڭگىزخان دەۋرىدىن باشلانغان مۇڭغۇل- تۈرك خەلقلىرىنىڭ جەڭ سېتراتىگىيىلىرىنى چوڭقۇر تەتقىق قىلغان. بۇ بىلىم ئۆز نۆۋىتىدە ئەسەردىكى ھەر قايسى خانلىقلار خانلىرىنىڭ خاراكتىرىنى يورۇتۇپ بېرىشتە ھالقىلىق رول ئوينىغان. بۇنىڭغا بىر- بىرلەپ مىسال ئالمىساقمۇ، «تەقدىرىڭ تەدبىرىڭدىندۇر» دىگەندەك، روماندا تەسۋىرلەنگەن ھەر قېتىملىق جەڭلەر ۋە ھەر بىر ھۆكۈمراننىڭ تارىخى ئاقىۋىتى بۇنى ئىسپاتلاپ تۇرۇپتۇ.

4) ئاپتور ئەسەردە ئەينى دەۋر خەلقىنىڭ (ھۆكۈمدارلىق سورۇنى ياكى پۇقرالىق سورۇنى بولسۇن) تەپەككۇر ئۇسۇلى، ئۆرپ- ئادىتى، قائىدە- يوسۇنى، تىل- دىنى ۋە باشقا ئەڭ ئىنچىكە تەرەپلىرىگىچە چوڭقۇر ئۆگەنگەن. شۇڭا ئەسەردە ھۆكۈمدارغا ھۆكۈمدارچە، پۇقراغا پۇقراچە زۇۋان بېرەلىگەن، بۇ ئۆز نۆۋىتىدە روماننىڭ چىنلىقىنى ئاشۇرۇرغان…

5) ئاپتور ئەسەردە تارىختىكى ئەدىپلەر ۋە تارىخى ئەسەر، پۈتۈك، مەكتۇپ، شېئىر- نەزمە، سالنامە ۋە باشقا ئېغىز ئەدەبىياتى نەمۇنىلىرىنىڭ رولىدىن ئۈنۈملۈك پايدىلىنىپ تارىخى شەخس ئوبرازىنى يارىتىشقا ئەھمىيەت بەرگەن.

بەللى رامزان كىرسە ئۇستاملارمۇ ئىلىم تەھسىلنى باشلىۋېىتىكىنا؟