سوقراتنىڭ  دائىم قايناق ئافىنا بازىرىغا بېرىپ تەلىمات تەرغىپ قىلىدىغانۋە باشقىلار بىلەن بەس - مۇنازىرە
ئېلىپ بارىدىغان ئادىتى بار ئىكەن . ئۇ خەقلەر بىلەن سوھبەتلەشكەندە ۋە مەسىلىلەر ئۇستىدە مۇھاكىمە
يۇرگۇزگەندە ، ئوزگىچە ئۇسۇل قوللىنىدىكەن .
بىر كۇنى ، ئۇ ئادىتى بويىچە بازارغا چىقىپ ، يولدا كېتىۋاتقان بىر كىشىدىن سوراپتۇ :
- مەن بىر مەسىلىگە يولۇققاندىم ، تەلىم بەرگەن بولسىڭىز ، ئەخلاق دېگەن نىمە ؟
 - سەمىمى ، سادىق بولۇش ، باشقىلارنى ئالدىماسلىق ئەخلاق ھېساپلىنىدۇ .
سوقرات چۇشەنمىگەن قىياپەتكە كىرىۋېلىپ ، ئۇنىڭدىن داۋاملىق سوراپتۇ :
- ئۇنداقتا ، بىز دۇشمەن بىلەن جەڭ قىلغاندا ، قوماندانىمىز ھەر خىل ئاماللار بىلەن دۇشمەننى ئالدىدىغۇ ؟
 - دۇشمەننى ئالداش ئەخلاققا ئۇيغۇن ، لېكىن ئوزىنى ئالداش ئەخلاقسىزلىق ھېساپلىنىدۇ .
 سوقراتئۇنىڭپىكىرىگەرەددىيەبېرىپتۇ :                                                                                                                                    - ئارمىيىمىز دۇشمەن ئارمىيىسى تەرىپىدىن قورشىۋېلىنغاندا ، قوماندانىمىز ئەسكەرلەرگە ئىلھام بېرىش ئۇچۇن
: << ياردەمچى ئارمىيە يېتىپ كېلەي دەپ قاپتۇ >> دەپ يالغان ئېيتىۋىدى ، نەتىجىدە ئەسكەرلەر غەيرەتكە كېلىپ
مۇھاسىرنى بوسۇپ چىقىپ ، دۇشمەن ئارمىيىسى ئۇستىدىن غەلىبە قىلدى ، سىزنىڭچە بولغاندا ، بۇمۇ ئەخلاقسىزلىق ھېساپلىنامدۇ ؟
- ئۇ دېگەن ئۇرۇش داۋامىدا ئامالسىزلىقتىن قىلىنغان ئىش ، كۇندىلىك تۇرمۇشتا بۇنداق ئىش ئەخلاقسىزلىق ھېساپلىنىدۇ .
- ئەگەر بالىڭىز ئاغرىپ قېلىپ ، دورا ئىچكىلى ئۇنىمىسا ، سىز دادا بولۇش سۇپىتىڭىز بىلەن ، ئۇنىڭغا : << بالام ،
بۇ دېگەن دورا ئەمەس ، بەلكى يەيدىغان ئوبدان نەرسە >> دەپ يالغان ئېيىتسىڭىز ، بۇمۇ ئەخلاقسىزلىق ھېساپلىنامدۇ ؟
 - بۇ خىل يالغانچىلىقمۇ ئەخلاققا ئۇنغۇن كېلىدۇ .
سوقرات ئۇنىڭ جاۋابىغا قايىل بولماي سوئالىنى سوراۋېرىپتۇ :
- سىزنىڭچە ئەخلاقنى يالغان سوزلەش - سوزلىمەسلىككە قاراپ چۇشەندۇرگىلى بولمايدىكەن . ئۇنداقتا ، ئۇنى زادى نىمە ئارقىلىق چۇشەندۇرۇش كېرەك .
- ئەخلاقنى بىلمەي تۇرۇپ ئەخلاقلىق بولغىلى بولمايدۇ ، ئەخلاقنى چۇشەنگەندىلا ئاندىن ئەخلاقلىق بولغىلى بولىدۇ .
سوقرات شۇندىلا رازىمەنلىك بىلەن كۇلۇمسىرەپ ، ئۇنىڭ قولىنى سىقىپ تۇرۇپ مۇنداق دەپتۇ :
_سىز ھەقىقەتەن ئۇلۇغ پەيلاسوپ ئىكەنسىز ، سىز ماڭا ئەخلاقتىن تەربىيە بېرىپ ، ئۇزاقتىن بېرى كاللامغا كىرىۋالغان بىر مەسىلىنى ئايدىڭلاشتۇرىۋېلىشىمغا ياردەم بەردىڭىز ، سىزگە كوپتىن - كوپ رەخمەت !

جاپا  تارتىڭىز